Door: Redouan Ameziane, belastingadviseur bij Scab
Steeds vaker duiken familiestichtingen op als fiscale constructie binnen het Nederlandse ondernemingsklimaat. Wat in eerste instantie een nobele doelstelling lijkt, zoals het beschermen van familievermogen en het ondersteunen van maatschappelijke doelen, blijkt in de praktijk vaak een manier om minder belasting te betalen. Dat is uiteraard niet het doel van deze regeling voor stichtingen. In dit artikel zetten we uiteen hoe deze stichtingen werken en welke fiscale voordelen ondernemers hieruit kunnen halen. Maar ook met welke risico’s je rekening moet houden.
Wat is een familiestichting?
Een familiestichting is een stichting waarbij een familie de zeggenschap behoudt over het vermogen binnen de stichting. Dit kan op twee manieren: statutair, waarbij in de statuten is vastgelegd dat bestuursleden uit een bepaalde familie moeten komen, of feitelijk, waarbij een meerderheid van het bestuur bestaat uit familieleden. In beide gevallen biedt dit de mogelijkheid om vermogen fiscaal gunstig onder te brengen, zonder dat er formeel sprake is van privébezit.
Fiscale voordelen en constructies
In het recente rapport over familiestichtingen blijkt dat er verschillende fiscale voordelen kleven aan deze constructie:
- Vrijstelling van inkomstenbelasting: doordat de stichting geen natuurlijke persoon is, is er geen sprake van inkomstenbelasting op het rendement van het vermogen.
- Geen schenk- en erfbelasting: overdrachten binnen de stichting worden niet als schenking of erfenis gezien, waardoor geen erf- of schenkbelasting wordt geheven.
- Giftenaftrek: sommige familiestichtingen verkrijgen de status van Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI), waardoor giften aftrekbaar zijn in de inkomstenbelasting. Dit kan bijvoorbeeld worden toegepast door een familiebedrijf met giftenaftrek aan de eigen stichting te schenken.
- Onroerend goed en vastgoedconstructies: binnen de bouwsector worden familiestichtingen regelmatig gebruikt om vastgoed fiscaal voordelig te beheren. Zo kan een familiebedrijf eigendommen overdragen aan een stichting, die deze vervolgens tegen gunstige voorwaarden ‘terug’ verhuurt aan het bedrijf of aan familieleden.
Voorbeeld
Jan van Dijk bezit een landgoed, enkele kostbare schilderijen en een spaarrekening. Hij richt de ‘Stichting Van Dijk’ op, die zich volgens de statuten inzet voor culturele en educatieve projecten. De Belastingdienst kent de stichting de ANBI-status toe, zodat schenkingen vrijgesteld zijn van schenk- en erfbelasting.
Jan schenkt de stichting zijn schilderijen en spaargeld en mag (een deel van) die giften in aftrek brengen op zijn eigen inkomen. In de schenkingsovereenkomst wordt bepaald dat de stichting de geschonken goederen niet hoeft te verkopen; Jan wil immers dat het landgoed en de kunstcollectie bewaard blijven voor de familie. Door benoeming van zijn dochter Sophie in het bestuur, heeft Jan nog altijd invloed, ook al behoort het vermogen niet meer tot zijn privébezit.
Kort nadat de overdracht is voltooid en de fiscale voordelen zijn benut, zegt de stichting de ANBI-status op. Hierdoor hoeft zij niet langer te voldoen aan de strikte publicatie- en bestedingsverplichtingen, maar verliest wel toekomstige belastingvoordelen. De familie behoudt via het bestuur de zeggenschap over het (inmiddels onbelast) overgedragen vermogen en mag er ook in blijven wonen.
Grens tussen fiscaal voordeel en belastingontwijking
Hoewel de wetgeving rondom familiestichtingen bedoeld is om maatschappelijk waardevolle doelen te ondersteunen, blijkt uit het rapport dat er in de praktijk soms nauwelijks verschil is tussen een familiestichting en direct familiebezit. Zo blijven families via bestuursfuncties zeggenschap houden over grote vermogens zonder dat hierover belasting wordt betaald. In sommige gevallen leidt dit zelfs tot situaties waarin de Belastingdienst ingrijpt en de constructie aanmerkt als “afgezonderd particulier vermogen” (APV), waardoor het alsnog wordt belast.
Conclusie
Familiestichtingen kunnen een krachtig instrument zijn voor vermogensbeheer en belastingplanning. Echter, de grens tussen fiscaal voordeel en belastingontwijking is dun. Ondernemers doen er goed aan om zich goed te laten adviseren en transparantie voorop te stellen. Zo kunnen zij optimaal profiteren van de voordelen zonder in conflict te raken met de wetgeving.
Meer weten? Scab helpt!
Heb je vragen naar aanleiding van dit artikel? Neem dan contact op met Redouan Ameziane, belastingadviseur bij Scab. Bel 013-583 6734 of stuur een mailtje naar rameziane@scabadvies.nl. We helpen je graag verder.